Pisownia „ż” oraz „rz” to poważne wyzwanie dla każdego polaka, który chce pisać po polsku. Wiemy, że są pewne zasady, którymi można się posługiwać, chcąc pisać poprawnie. Mianowicie pamiętamy o tym, że „rz” piszemy wówczas gdy wymienia się ono na „r”. Takich przykładów mamy bardzo wiele np. gdy chcemy napisać marzec, jest forma poboczna marca- i to rozstrzyga naszą wątpliwość. Mamy tu bardzo wiele wyjątków i sytuacji, kiedy tej wymienności nie ma, a mimo to trzeba napisać „rz”, część form to są po prostu wyjątki, które trzeba zapamiętać. Istnieją jeszcze formy, które podlegają innym zasadą- kiedy piszemy rz? W dyktandach bardzo często używa się takich wyrazów, jak piszesz oraz niech rzesz itp. Lubią to twórcy dyktand, ponieważ jest tu pewna pułapka. Ponieważ, gdy używamy form osobowych- ja piszę, ty piszesz, szczególnie chodzi o formę drugiej osoby- na końcu jest „sz” ponieważ jest tam końcówka drugiej osoby. Jeśli jest tam, choć rzesz i pisz rzesz to oprócz tego, że mamy formę czasownikową rozkaźnika- pisz i chodź, dodany jest jeden element, czyli podwojona partykuła „rzesz” i ją należy pisać przez „rz”. Nie każdy zdaje sobie z tego sprawę i niektórzy myślą, że jeżeli używają formy choć rzesz, to używają formy drugiej osoby liczby pojedynczej i na końcu powinno być „sz”, a niestety jest to błąd. Jest wiele wyjątków leksykalnych, których po prostu nie da się zweryfikować, odwołując się do form obocznych. Jeśli jest to np. wyraz bażyna albo wyraz urzet- nazwy botaniczne, to nie ma innego wyjścia jak zapamiętanie ich pisowni. Natomiast pamiętajmy o pochodzeniu tych głosek, czyli o tym, że głoska, którą zapisujemy jako „rz” pochodzi z dawnego „r”. Natomiast „ż” pochodzi z innych głosek tj. z dawnego „g”, czy „z”. W związku z tym, jeśli szukamy form obocznych, to właśnie szukajmy odpowiednich głosek. Jeśli marzec i marca to wtedy mamy „rz” ponieważ „ż” wymienia się na „r”. Jeśli mamy inne wyrazy gdzie tej wymienności nie ma natomiast, możemy odwołać się do wymienności np. na „g”, czyli czasownik możesz, wymienia się na formę, mogą- „ż” wymienia się na „g”. Zatem świadomość etymologi poszczególnych głosek, które dzisiaj stanowią jedną głoskę zapisywaną na dwa różne sposoby, bardzo pomaga przy prawidłowym ortograficznym zapisie. W teorii „ż” jest głoską twardą nie spaletyzowaną, niepodniebienną, a „rz” jest miękkim podniebiennym „r” tak jak „s” i „ś” oraz „n” i „ń”. Rosjanie mają na to cały oddzielny miękki znak. Zmiękczenia są bardzo charakterystyczne dla słowiańskich języków jako takich. Kiedy ta przemiana nastąpiła albo jak wypowiadano miękkie „r” ? Z pomocą przyszedł mi właśnie wcześniej wymieniony język rosyjski, w którym przez istnienie wcześniej wspomnianego znaku praktycznie każdą w spółgłoskę można zmiękczyć. Pierwsze zmiany musiały powstać na etapie odłamu pra wschodniego i pra zachodniego odłamu- bo oni to mają, a my nie. Jednak obecność takiego rozróżnienia z Polskiej ortografii, która zaczęła się formować w szesnastym wieku, a nie uformowała się przez następne dwieście lat- oznacza, że jeszcze wtedy ta głoska musiała być w powszednim języku.
